Meydanlar kent merkezlerinde buluşma, karşılaşma ve aktivite merkezleri olarak kent hafızasının bir parçasıdır. Görünür fiziksel dolaşımların, sosyal ilişkilerle pekişerek kamusal olma halini görünür kılan meydanlar bulundukları çevre ile birlikte var olarak, kent kullanıcılarının zihin dünyası ile bütünleşir. Bu anlamda kamusal alanlarda gerçekleşen değişimler kentlilerin de dönüşümünü vazgeçilmez kılar. Bir meydanın fiziksel olarak kamusal kullanım ve niteliğinin artması, potansiyel karşılaşmaların, çatışmaların, özgür düşünce ile şekillenen tartışmaların meşrulaşmasına olanak sağlar. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) İstanbul’un meydanlarının tanımsız kent boşluklarından kent yaşamının birer parçasına dönüşen, özgür politikanın üretimini destekleyen, kent kimliğini yansıtan, toplumun mekânsal ihtiyaçlarına cevap veren kamusal alanlar olarak, sosyal ve fiziksel erişilebilirlik, katılımcılık ilkesi ile yeniden tasarlanması için aldığı karar doğrultusunda, Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması açılmıştır.
Yarışmanın hedefi, Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı için gerçekleştirilecek projenin katılımcı bir modelle yeniden inşasını mümkün kılmaktır. Yarışma, Bakırköy’de giderek kaybolan sahiplenme, aidiyet duygularını pekiştiren, katılıma, hayal gücünün genişlemesine açık, özgür politikanın üretim alanı olarak kentsel örgütlenmeleri destekleme potansiyeline sahip bir kamusal alanın inşasına aracı olacaktır.
Yarışma alanı; çok katmanlı ilişkileri gözeten, yaya odaklı, yenilikçi, sürdürülebilir bir yaklaşımla ele alınmalıdır. Alanda yaya hareketi kadar, duraksama ve dinlence-eğlence işlevleri de önem kazanmaktadır. Yarışmacı alanın farklı katmanlarını bir arada düşünürken, farklı ulaşım bağlantılarına çözüm getirmeli, sanatı tasarımlarına dahil etmeli, İstanbul’un gelecek vizyonunu destekleyen örnek bir kamusal alan modeli ortaya koymalıdır. Bu bağlamda, elde edilecek tasarımların tüm bileşenleri ile bütün olarak ele alınması, meydan-mahalle etkileşiminin özgün bir tasarımla geliştirilmesi, kentsel yaşamın zenginleştirilmesi hedeflenmelidir. Projenin Bakırköy’ün mevcut dokusunda önemli bir dönüşüm etkisi yaratacağı, bölgenin kentsel peyzajının, erişim sürekliliğinin önemli bir parçası olacağı göz önünde bulundurulmalıdır. Bu anlamda tasarımın kentliye yeni ve alternatif kentsel açık/yarı açık/kapalı alan kullanım olanakları sunması beklenmektedir. Bununla birlikte, konumu gereği yeni kentsel tasarım unsurlarının imge olarak kente kazandıracağı siluet değerinin de dikkate alınması önemlidir. Tasarımın, Bakırköy kent merkezine kimlik katması, yakın çevresinin fiziksel ve kamusal gelişiminde rol oynaması, nitelikli mimari ve mekânsal çözümlerle yenilikçi kullanımların önünü açması hedeflenmektedir.
Bu hedef doğrultusunda;
Uygulamaya yönelik öneriler ile meydanın tanımlanması ve çevresiyle kurduğu ilişkilerin yeniden üretilmesi beklenmektedir.
Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması, İstanbul kent bütününde önemli merkezlerden biri olan Bakırköy’ün yeni toplu taşıma bağlantı noktalarının yapımı ile çehresi değişen ve uzun yıllardır biriken sorunları ile Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı ve yakın kentsel çevresinin yeniden planlanması amacıyla düzenlenmektedir.
İstanbul kentinin gerek kimlik, gerekse fiziksel mekan oluşumu bakımından karakteristik önem ve konuma sahip, bellek izleri güçlü parçalarından biri olan ve 2018 yılı verilerine göre yaklaşık 223.000 nüfusa sahip Bakırköy ilçesi, kuzeyinde D-100 karayolu ile güneyinde Marmara Denizi arasındaki 29,22km²’lik bir alanda konumlanır. Doğu yönünde Zeytinburnu ilçesi ve batı yönünde Küçükçekmece ilçesine kadar uzanan Bakırköy ilçe sınırları içinde, merkezinin batısında yer alan Ataköy, Yeşilyurt, Yeşilköy ve Florya önemli yerleşimlerdir.
İstanbul kentinin gerek kimlik, gerekse fiziksel mekan oluşumu bakımından karakteristik önem ve konuma sahip, bellek izleri güçlü parçalarından biri olan ve 2018 yılı verilerine göre yaklaşık 223.000 nüfusa sahip Bakırköy ilçesi, kuzeyinde D-100 karayolu ile güneyinde Marmara Denizi arasındaki 29,22km²’lik bir alanda konumlanır. Doğu yönünde Zeytinburnu ilçesi ve batı yönünde Küçükçekmece ilçesine kadar uzanan Bakırköy ilçe sınırları içinde, merkezinin batısında yer alan Ataköy, Yeşilyurt, Yeşilköy ve Florya önemli yerleşimlerdir.
Roma ve Bizans dönemleri için özellikle grid planları, Via Egnatia yolu, Dikilitaşı önem taşımaktadır. Sırasıyla; Hebdemon, Makro Hori (Uzun Köy), Makriköy (Uzak Köy) ve 1925 sonrasında Bakırköy isimlerini alan bölgede Bizans döneminde yapılan Hebdemon Sarayı ve Vaftizci Yahya ve Aziz Yuhanna Kilisesi; Osmanlı döneminde yapılan Karadervişağa Cami, Şifa Hamamı, Bakırköy Baruthanesi, İspirtohane, Hünkar Köşkü, Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi ile Aya Yorgi Rum Kilisesi, Dadyan Okulu önem taşımaktadır.
Bakırköy, Osmanlı son döneminde ve Cumhuriyet’in ilk döneminde ise sanayi ve endüstri yapılarının konumlandığı yer olmuştur. 19. yüzyılda demiryolunun ilçeden geçişi ile yapılaşma artmış, Cumhuriyet sonrasında ise özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra yaşanan sanayileşme ve hızlı kentleşme bölgeyi de etkilemiştir. 1950’li yıllarda hızlı nüfus artışı ve büyük şehirlere göç sorunu İstanbul bütününde olduğu gibi Bakırköy ve yakın çevresinde de yerleşimlerin mekânsal gelişimini olumsuz yönde etkilemiş ve sağlıksız yeni gelişme alanları ortaya çıkmıştır. 1958 yılında 60.000 nüfus için 12.000 konut birimine sahip bir yerleşim olarak tasarlanan Ataköy, bu sorunlara çözüm olarak Türkiye Emlak Kredi Bankası tarafından Bakırköy merkezinin hemen batı kenarında inşa edilen önemli bir toplu konut alanıdır. Takip eden yıllarda etaplar halinde büyüyerek gelişen Ataköy yerleşimi ile devamında yer alan Yeşilyurt, Yeşilköy ve Florya gibi varsıl çevreler Bakırköy’ün sosyo-ekonomik çehresini değiştirmiştir. 1990’lı yıllardan itibaren ticaret ve hizmet fonksiyonlarının büyük alışveriş merkezleri olarak organize olması ile Bakırköy’ün hizmet ağırlıklı fonksiyonlarının hâkim olduğu merkez özelliği belirginleşmiştir. Günümüzde ise Bakırköy, bölgesinde yer alan büyük alışveriş merkezleri, Marmaray, yüksek hızlı tren ve metro hatları ile İstanbul kent bütününde daha önemli bir merkez haline gelmiştir.
Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı ve yakın kentsel uzantılarını içeren yarışma alanının konumu, bu alana verilecek işlevler bakımından önem kazanmaktadır. Meydan, kuzeyindeki İncirli Caddesi ile güneyindeki Fahri Korutürk Caddesi’ni birbirine bağlamaktadır. Geçmişte araç yolu olan alan çevresindeki yapılar yıkılarak 1980’li yılların sonunda bir meydana dönüştürülmüş ve Fahri Korutürk Caddesi yayalaştırılmıştır. Bakırköy Meydanı’ndan Marmara sahiline kadar uzanan Fahri Korutürk Caddesi ile devamındaki Ebuzziya Caddesi ilçe merkezinin ticari yoğunluğunu barındıran bir ana aks konumundadır. Araç trafiğinin yoğun olarak aktığı İstanbul Caddesi bu ana aksı ortadan ikiye ayırmaktadır. İstanbul Caddesi’nin güneyinde yer alan Ebuzziya Caddesi, Aya Yorgi Rum Kilisesi ve Surp Asdvadzadzin Ermeni Kilisesi’nin de yer aldığı kesişime kadar bir yaya yolu olarak, devamında ise sahile kadar yaya araç yolu olarak inmektedir.
Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması alanı, İstanbul’un en yoğun ve yıpranmış kentsel mekanlarından biri olan meydanın tanımlanması ve çevresiyle kurduğu ilişkilerin yeniden üretilmesi amacıyla, kuzeyde Bakırköy İDO-Kirazlı Metro hattı kuzey çıkışının bulunduğu Teyyareci Hayrettin Sokak ile başlayıp güneyde Ebuziyya Caddesi ile Bilgi Sokak kesişimine kadar devam eden yayalaştırılmış Fahri Korutürk Caddesi ve bağlanan sokak girişlerini kapsayacak şekilde belirlenmiştir.
Deprem hasarı sebebi ile kullanım dışı ve yıkılacak olan Bakırköy Kaymakamlığı ve Bakırköy İlçe Emniyet Müdürlüğü binalarının plan durumu gereği; bu alana yarışmacılar tarafından yeşil alan, gezinti, dinlenme, sergi, açık otopark ve buna benzer fonksiyonlar atanabilir.
Yarışma alanı dâhilinde, meydan, ulaşım, yeraltı çarşısına yönelik tespitler ve beklentiler aşağıda aktarılmaktadır.
Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı, bugün önemli toplu ulaşım ağının ortasında kalmış olup, ağırlıklı olarak transit geçiş alanı olarak kullanılmaktadır. Gün içinde büyük kalabalıkların geçiş yaptığı yarışma alanında, çevresindeki Marmaray, otobüs, minibüs, dolmuş gibi toplu taşıma durak ve istasyonları başlıca yaya üreten unsurlardır. Bunlara, yakın zamanda yapımı tamamlanacak olan Bakırköy İDO-Kirazlı Metrosu da eklenecektir. Meydan çevresindeki yapılar çoğunlukla ticari yapılar, resmi kurum ve konutlardır.
Meydan;
düşünülerek yakın kentsel uzantıları ile birlikte ele alınmalıdır.
Bakırköy, İstanbul’un çevre düzeni planında Avrupa yakasının bir alt merkezi olarak tanımlanmaktadır. Raylı sistemler, deniz ulaşımı ve karayolu ulaşımının kesişim noktasında bulunur. Deniz ulaşımı ve metronun kesiştiği Bakırköy Sahili; metro, Marmaray-YHT ve karayolu toplu taşımacılığının kesiştiği Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı ve iki metro hattı, metrobüs hattı ve diğer karayolu toplu taşımacılığı seçeneklerinin kesiştiği İncirli, ilçenin İstanbul’un geneliyle kesintisiz bir erişim imkanına sahip üç temel bağlantı noktasını oluşturur. Bu özellikleriyle Bakırköy, İstanbul’un pek çok ilçesinden kentlilerin eğitim, sağlık, alışveriş, kamusal ve sosyal gereksinimlerini karşılamak amacıyla ziyaret ettiği bir merkezdir.
Yarışma alanında, yaya ve taşıt erişiminin yanı sıra;
bulunmaktadır.
Bu bağlamda katılımcılarından, yarışma alanını etkileyen trafik düzeni ve duraklar, yaya erişimi ve kentsel bağlantılar gibi üst ölçekteki kararların yanısıra, yüksek kapasiteli Marmaray ve Bakırköy İDO-Kirazlı metro hattı arasındaki ilişkilerin süreklilik ve konfor açısından değerlendirilmesi beklenmektedir.
Tasarımlarda;
Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı’nın uzantısı olan Fahri Korutürk Caddesi’nde 1987 yılında hizmete giren ve Bakırköy’ün kent hafızasının önemli bir parçası olan Bakırköy Yeraltı Çarşısı özellikle yakınındaki alışveriş merkezlerinin açılmasından sonra atıl durumda kalmıştır. Günümüzde bazı çıkışları kullanılmamaktadır. Yüksek hızlı tren hattının gelmesinin ardından yapılan düzenleme sonrası çarşısının kuzey girişinin meydanla ilişkisi zayıflamış ve yaya sirkülasyonu bozulmuştur. Yarışmacılardan Yer Altı Çarşısı’nın Sokak ve meydan ile entegrasyonu ve Bakırköy’ün gündelik hayatına katılımına ilişkin öneriler beklenmektedir.
Yarışma alanı için; yukarıda maddeler halinde belirtilen hususlar dışında yarışmacılara herhangi bir işlevsel program verilmeyecek, yarışmacıların tasarımları ile önerecekleri işlevler bir bütün halinde değerlendirilecektir. Ancak, yarışmacıların önerecekleri ana işlev gruplarının hem alan içerisindeki konumunun belirlenmesi hem de kendi aralarındaki mekânsal ilişkilerinin detaylıca irdelenmesi önem taşımaktadır.
Yarışmacılardan, yerel katılım ve üretimi, engelli erişimini, dezavantajlı grupların katılımını destekleyen, meydan ve çevresini gündelik hayatın bir parçasına dönüştüren, meydan ve ilişkili yolları Bakırköy için sosyal, çevresel ve fiziksel altyapılara dönüştürerek sürdürülebilir kılan, İstanbul’un peyzajı ile bütünleşen kentsel tasarım önerileri geliştirmeleri beklenmektedir.
Tasarımların, mevsimsel kullanım, özel günler, gece ve gündüz kullanım alternatifleri ve esnek kullanım senaryoları gibi yere dair yaşam önerileri içermesi istenmektedir.
Tasarım sürecinde her ölçekte planlama kararları ile birlikte, kullanılacak yapım teknolojileri, tüm malzeme seçimleri ve detaylandırma ilkelerinde çevre dostu yaklaşımın esas alınması tavsiye edilir. Önerilecek yapıların strüktür ve yapı kabuklarının yanı sıra tüm kentsel peyzaj unsurlarının dayanıklı, az bakım isteyen, uzun ömürlü, sürdürülebilir çözümler içermesi beklenmektedir.
Çevreye duyarlı yaklaşımın, peyzaj mimarlığı ve kentsel tasarım anlayışı, planlama ilkeleri, yapım yöntemi, detaylandırma ilkeleri ve malzeme seçimleri ile bütünleşik şekilde hayata geçirilmesi beklenmektedir.
Ayrıca satın almalar için 50.000 TL ayrılmıştır.
Ali ÖNALP, Mimar (Ekip Başı)
Elif TAN, Şehir Plancısı/Mimar
Güney GÜLTEKİN, Mimar
Burak YARDIMCI, Mimar
Erhan ARSLAN, Mimar
Hatice Kübra ÖZTÜRK, Peyzaj Mimarı
Sacit Arda KARAATLI, Mimar (Ekip Başı)
Lebriz ATAN KARAATLI, Mimar
Şeyma KAHRAMAN, Peyzaj Mimarı
Gizem ÖZBABA, Şehir Plancısı
Naz AKDEMİR, Mimar
Sena Şeyma CAN, Mimarlık Öğrencisi
Ömer Tunahan LİMONCU, Mimarlık Öğrencisi
Pınar KESİM AKTAŞ, Mimar (Ekip Başı)
Mehmet Cemil AKTAŞ, Peyzaj Mimarı
Ecem SEVİN, Peyzaj Mimarı
Başak İNCEKARA, Şehir Plancısı
Mustafa ARTAR, Peyzaj Mimarı
Rümeysa KONUK
Lokman TURUNÇ
Okan Mutlu AKPINAR
Hüseyin Hilmi KEZER
Kemal BAL, Mimar
Nil BIÇAK, Mimar
Erol KALMAZ, Mimar
Arzu GÜLER, Peyzaj Mimarı
Ezgi Can UÇAR, Şehir Plancısı
Hazal GÜNAL, Mimar
Doruk Kemal KAPLAN, İnşaat Mühendisi
Sıddık GÜVENDİ, Mimar
Cihan SEVİNDİK, Mimar
Eda EKİM YILMAZ, Peyzaj Mimarı
Özge Müberra AKYÜZ, Şehir Plancısı
Oya ESKİN GÜVENDİ, Mimar
Senem MÜŞTAK SEVİNDİK, Mimar
Kerem KARACAOĞLU, Öğrenci
Rumeysa TIPIRDAMAZ, Öğrenci
Hatice Sena SAVAŞ, Öğrenci
Hayriye EŞBAH TUNÇAY, Peyzaj Mimarı (Ekip Başı)
Merve ÖZEN, Şehir Plancısı
Eda YALÇINKAYA, Şehir Plancısı
Deryanur ŞİMŞEK, Mimar
Oya EŞBAH, Peyzaj Mimarı
Ayça KESKİN, Peyzaj Mimarı
Gülgün ATALAY, Öğrenci
Harun URTEKİN, Mimar (Ekip Başı)
Dilan GÜNDÜZ, Mimar
Abdulhadi ÖZTÜRK, Mimar
Enver KANDEMİR, Mimar
Dilan ÖZBEK, Şehir Plancısı
Nisa KONDAK, Peyzaj Mimarı
Elif GÜÇLÜER, Öğrenci
Fırat DOĞAN, Mimar
Burcu KIRCAN DOĞAN, Mimar
Ceren ÖZCAN, Şehir Plancısı
Öykü KOCAMAN, Peyzaj Mimarı