Theodosius Limanı Arkeolojik Alanı Mimari Proje Yarışması
Adı
Theodosius Limanı Arkeolojik Alanı Mimari Proje Yarışması
Türü, Şekli ve Dili
Serbest ulusal, mimarlık yarışmasıdır.
Yeri ve Konusu
Yarışmaya konu olan alan, İstanbul İli, Fatih ilçesi, Yalı Mahallesi sınırları içinde 818-819-992 ve 1119 adalar, etkileşim alanları ve çevresidir. Yarışmanın konusu bu alanda yer alacak Ziyaretçi Merkezi’nin Theodosius Limanı Arkeolojik Alanı bağlamında tasarlanmasıdır.
Yarışmayı Açan Kurum
İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı

Genel Bilgi

Theodosius Limanı Arkeolojik Alanı Mimari Proje yarışmasına konu olan Yenikapı bölgesi, günümüzde Marmaray ve Metro hatları ile deniz otobüsü ve feribot hatlarının düğüm noktası olarak İstanbul’un en önemli ulaşım ve aktarma merkezlerinden biridir. İstanbullular bu alanı gün içinde neredeyse 24 saat yoğun bir biçimde kullanmakta, çoğu zaman yeryüzüne bile çıkmadan, nereden geçmekte olduğunu anlamadan ve önemsemeden haklı olarak bir trenden öbürüne yetişmeye çalışmaktadır. Oysaki Roma-Bizans döneminde karasal bir ortam değil bir liman olan bu alan İstanbul’un dünyaya açılan kapısıdır. Karadeniz ve Akdeniz’den gemilerin mal getirip götürdüğü kıtalar arası ekonomik ve kültürel ilişkileri sağlayan korunaklı bir doğal limandır. Bugünkü Vatan Caddesi’nden Yenikapı’ya inen doğrusal cadde hattı geçmişte Lykos deresidir. Bizans döneminde “Theodosius limanı” olarak anılan liman zamanla bu derenin getirdiği alüvyonlu topraklarla dolmuş, 12. yüzyılda kısmen karaya katılmıştır. Osmanlı dönemi boyunca “Langa Bostanları” olarak anılan ve İstanbul’un meyve ve sebze ihtiyacını karşılayan en önemli kentsel tarım alanlarından biri olan bu bölgenin kuzeyindeki Theodosius limanı surları 19. yüzyıla kadar korunmuştur. Ancak 19.-20. yüzyılların kentsel dönüşüm niteliğindeki büyük imar faaliyetleri surların büyük ölçüde yıkımına neden olmuş, günümüze ancak bazı sur kalıntıları ulaşmıştır.

Varlığı ancak mevcut az sayıda sur kalıntısı ve çeşitli araştırmacıların yayınlarıyla bilinen Theodosius limanı, bu alanın 1997 yılında Marmaray-Metro aktarma merkezi seçilmesinin ve yine bu alanda 2004 yılında arkeolojik kazıların başlamasının ardından pek çok verisi ve bulgusuyla gün yüzüne çıkmıştır. Yaklaşık +6.00 metre kotundan Marmara Denizi seviyesine kadar süren arkeolojik dolgularda üstte Osmanlı dönemi yapı kalıntıları, deniz seviyesinin hemen altında ise limanın tarihsel sürecinin Bizans döneminden Roma dönemine kadar inen izlerini ortaya koyan pek çok bulguyla karşılaşılmıştır. Kazılarda toprak altında saptanan sur temelleri kadar limanın içinde bulunan 37 batık bilim insanlarında olduğu kadar toplumda da büyük bir heyecan dalgası yaratmıştır. Orta Bizans döneminde farklı yüzyıllara tarihlenen ve her biri farklı nitelikte olan bu batıklar, arkeologlar tarafından tek seferde bir arkeolojik alanda/sitte bulunan ve Ortaçağ’a tarihlenen en büyük gemi filosu olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde bu batıklar içlerinde bulunan amfora vb. depolama kapları ve eşyalarıyla birlikte hem gemi teknolojisinin gelişimi, hem de İstanbul’un dünya ticaretinde oynadığı önemli rol ile ilgili büyük bir bilgi kaynağı durumundadır.

Theodosius limanı kazıları İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından 2004-2013 yılları arasında büyük bir özveri ve emekle gerçekleştirilmiş, 58.500 m² alanda 13-14 metre kalınlığındaki arkeolojik dolgular kazılarak tarihin erken evrelerine kadar İstanbul’un geçmişi aydınlatılmıştır. Liman kazılarında bugünkü Marmara Denizi seviyesinin yaklaşık 6-7 metre altına inildiğinde ise büyük bir sürpriz ile karşılaşılmış ve M.Ö. 6000’li yıllarda alanın aslında karasal bir ortam olduğu ve burada bir Neolitik yerleşmenin bulunduğu ortaya çıkarılmıştır. İstanbul’un 8000 yıl önceki ilk yerleşmesi; insanlarına, faunasına, florasına ait kalıntılarıyla ve ahşap küreğe varana kadar çeşitli aletleriyle birlikte açığa çıkmıştır. Kazılar öncesinde alanda herhangi bir izi olmayan ve bilimsel yayınlarda da kendilerinden hiç söz edilmeyen bu yeni bulgular, günümüz İstanbul Tarihi Yarımadasının ilk yerleşim tarihini bugüne kadar bilinenden yaklaşık 6000 yıl geriye taşımıştır. Özellikle çamurlu bir alanda yürümüş insanların sayısı binleri bulan ayak izlerinin bulunması, günümüz İstanbullularının tarih öncesi hemşehriyle empati kurmasını sağlamıştır.

Theodosius limanı kazılarının ortaya koyduğu diğer bir önemli kazanım da, kazılar süresince İstanbul Arkeoloji Müzelerinin davetiyle çok sayıda farklı disiplinden bilim insanının alanda kazı bulgularını değerlendirerek İstanbul’un kültür tarihi kadar doğal çevresinin de binyıllar içerisindeki değişimi üzerine araştırmalar yapması olmuştur. Neolitik yerleşimde ortaya çıkan ağaç gövdeleri, hayvan kemikleri, insan iskeletleri, vb. titizlikle incelenerek Hazar Denizi’nden Akdeniz’e uzanan su sistemlerinin, kimi zaman göl kimi zaman ise deniz olan Marmara Denizi’nin öyküsü somut bilimsel verilerle ortaya konmuştur.

Kazıların tamamlanmasının ardından alanla ilgili planlama ve tasarım çalışmaları hızlanır. Bu çalışmalardan kamuoyunun da ilgisini çeken “Yenikapı Transfer Noktası ve Arkeopark Alanı Uluslararası Mimari Avan Projesi Davetli Hizmet Alımı” süreci Haziran 2011-Mayıs 2012 tarihleri arasına yayılır. Söz konusu çalışma kapsamında bu yarışmaya da konu olan alanlar daha geniş bir arkeolojik alan kadrajında ve daha kapsamlı bir kentsel bağlamda ele alınır. Ancak 2012 yılından bugüne dek seçilen projenin uygulanmasına yönelik herhangi bir gelişme sağlanamamıştır.

Özetle, Theodosius limanı arkeoloji kazıları 8000 yıllık katmanlı İstanbul tarihinin yanı sıra, çok değişkenli doğa tarihinin bilgisini de bizlere sunmuştur. Uzmanlar tarafından derlenen tüm bu veriler, yalnız İstanbul’un yerel tarihini değil, kentin küresel ölçekte 8000 yıldır Yakındoğu, Avrupa, Akdeniz ve Karadeniz kültürlerini ve toplumlarını birbiriyle nasıl buluşturduğunu ortaya koymuştur. Aynı zamanda bütün bu uzun süreçte doğanın nasıl değiştiği ve insan yaşamını nasıl etkilediği de öğrenilmiştir. Günümüzde Theodosius limanı bölgesi, hem dünya metropolü olan İstanbul ölçeğinde bir bağlantı noktası olarak, hem de Avrupa – Çin Demir İpekyolu projesinde bir durak noktası olarak toplumları, kültürleri ve ekonomileri buluşturan Marmaray-Metro aktarma merkezine ev sahipliği yapmaktadır.

Yarışmanın Konusu:

“Theodosius Limanı Arkeolojik Alanı Mimari Proje Yarışması” geçmişten günümüze uzanan yaşam katmanlarını birbirleriyle ilişkilendirmeyi, farkındalık yaratarak bilgisini paylaşılır kılmayı, anıt değerini kavramayı, anlatmayı ve bu değerin kolektif biçimde hatırlanmasına aracı olmayı amaçlamaktadır.

Yarışmanın Hedefleri:

Jüri yarışmacıların şu noktalara dikkat etmelerini beklemektedir:

  • Yerin değerini vurgulamak, yerin önemine yönelik farkındalık yaratarak bilgisini aktarmak.
  • Antik Theodosius limanının yeri, mimarisi, kalıntı ve buluntuları ile ilgili koruma ve anlatım senaryoları geliştirmek, bu senaryolar bağlamında 2 boyutlu ve 3 boyutlu alan düzenlemeleri yapmak.
  • Tarihsel katmanların algılanmasını / fark edilmesini sağlamak, arkeolojik kazının ortaya çıkardığı katmanlarda birikmiş kadim bilgiyi görselleştirmek, alanda halen sürdürülmekte olan çalışmaları deneyimlenebilir kılmak.
  • Metropolün gündelik yaşamına tarihsel bilgi, değer ve katmanları entegre etmek.
  • Alanın mekânsal kullanım sorunlarını çözmek.
  • İşlevsellik ve tarihsel değerlerin korunması / yaşatılması arasındaki dengeyi kurmak.
  • Mekânın zaman içindeki dönüşümünü ve gece-gündüz kullanımını dikkate almak.
  • Yere ait olanlar ile yere ait olmayanları ayrıştırabilmek.
  • Alanın, geçmişten bugüne, farklı araçlarla da olsa, kentin en önemli geçiş (giriş ve çıkış) noktalarından biri olma niteliğini vurgulamak.
  • Alanın yakın çevresiyle etkileşimini yeniden kurgulayarak kente eklemlenmesini sağlamak.
  • Alanın İstanbul’un en yoğun ulaşım, toplu taşım ve uluslararası aktarma merkezlerinden biri olduğunun farkında olmak.
  • Alanın yakın çevresi için dönüştürücü olma potansiyelini dikkate almak.
  • Alandaki kazı çukurunda görülen Theodosius limanının mimarisine ait “in situ” bulguların, liman tabanının ve onun altındaki tarih öncesi döneme ait katmanların sadece İstanbul’un kent tarihi için değil, aynı zamanda dünya tarihi için de arz ettiği önemi vurgulamak, söz konusu kazı çukurunun proje alanının bulunduğu bölgenin karakterini belirleyen en önemli etken olduğuna işaret etmek.
  • Theodosius limanı arkeolojik alanının tren ve metro istasyonlarını kullananların gündelik yaşamlarının ayrılmaz bir parçası olacağını göz önünde bulundurmak.
  • İstanbul trafiğinin en önemli düğüm noktalarından biri olan, her gün binlerce insanın kullandığı istasyonlarda halihazırda bulunan merdivenlerin, duvarların, kat düzlemlerinin bu altyapının en önemli bileşenleri olduğunu unutmamak, yarışma alanındaki gündelik yoğun yaya akışları ile arkeolojik alanın tarihselliğindeki kalıcılık arasında ilişki kurmak.
  • Yarışma alanının kuzeyini Langa Bostanları Sokağı sınırlamaktadır. Theodosius limanının erozyon ve kentin yayılım sürecinde dolması ile oluşan, 1955 yılına kadar kentin tarımsal ürün ihtiyacını karşılayan tarihi peyzaj değerlerinden (Yedikule Bostanları gibi) Langa Bostanları ile düşünsel ve fiziksel ilişkiler kurmak.
  • Yüzeye ilave edilmesi düşünülen yapılarda yükün istasyonun mevcut taşıyıcı sistemi tarafından karşılanacağı göz önüne alınarak az katlı ve alana yayılan hafif çözümlerin önerilmesi beklenmektedir.
  • Mevcut tren ve metro istasyonlarının ana taşıyıcı sistemini oluşturulan kolon, kiriş ve perde elemanlarına müdahalede bulunulmadan, döşemelerde şaft ve sirkülasyon alanları oluşturulabilir. Açılacak bu alanların, arkalarında zemin bulunan bodrum perde duvarlarından en az bir aks ötede önerilmesi gerekmektedir.
  • Alandaki kazı çukuruna geçiş sağlanmak istenmesi durumunda metro istasyonunun perde duvarlarında yerleri ve boyutları uygulama aşamasında detaylı olarak değerlendirilmek üzere çeşitli kapı ve galeri boşlukları açılması önerilebilir.
  • Yarışma kapsamında değerlendirilecek olan etkileşim alanlarındaki mevcut yapıların üzerine inşa edilecek yeni tasarımlarda, hafif strüktürlerin tercih edilmesi beklenmektedir.
Yarışmanın İlanı:
20 Temmuz 2020, Pazartesi
Son Soru Sorma Tarihi:
13 Ağustos 2020, Perşembe
Yanıtların İlanı:
17 Ağustos 2020, Pazartesi
Projelerin Son Teslim Tarihi:
26 Ekim 2020, Pazartesi
Posta ile Teslim Alım İçin Son Tarih:
30 Ekim 2020, Cuma
Jüri Değerlendirmesi Başlangıç Tarihi:
7 Kasım 2020, Cumartesi
Kolokyum ve Ödül Töreni:
21 Kasım 2020, Cumartesi

DANIŞMAN JURİ ÜYELERİ

Ekrem İMAMOĞLU
Ekrem İMAMOĞLU

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı

Mehmet ÇAKILCIOĞLU
Mehmet ÇAKILCIOĞLU

İBB Genel Sekreter Yardımcısı

Mahir POLAT
Mahir POLAT

İBB Genel Sekreter Yardımcısı

Ufuk Kocabaş
Ufuk Kocabaş

İstanbul Üniversitesi Yenikapı Batıkları Başkanı

Ömer YILMAZ
Ömer YILMAZ

İPA Yarışmalar Koordinatörü

ASLİ JURİ ÜYELERİ

Zeynep Eres Özdoğan
Zeynep Eres Özdoğan

Mimar

Nevzat Oğuz Özer
Nevzat Oğuz Özer

Mimar

Cem Sorguç
Cem Sorguç

Mimar

Ata Turak
Ata Turak

Peyzaj Plancısı

Tunç Tibet Akbaş
Tunç Tibet Akbaş

İnşaat Mühendisi

YEDEK JURİ ÜYELERİ

Erdem Ceylan
Erdem Ceylan

Mimar

Meryem Müzeyyen Fındıkgil
Meryem Müzeyyen Fındıkgil

Mimar

Oktay Özel
Oktay Özel

İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı, Kültür Varlıkları Projeler Müdürü

RAPORTÖRLER

Başak ÇELİK
Başak ÇELİK

Mimar – İPA Yarışmalar

Serap ÖBEKCİ
Serap ÖBEKCİ

Mimar - İBB Etüd ve Projeler Daire Başkanı

Kübra Elif DURĞUN
Kübra Elif DURĞUN

Mimar – İPA Yarışmalar

RAPORTÖR YARDIMCILARI

Salime Benan KAYA
Salime Benan KAYA

Şehir Plancısı – İPA Yarışmalar

İ. Zeynep Konuralp
İ. Zeynep Konuralp

Arkeolog - İBB Kültür Varlıkları Daire Başkanlığı

Perihan Gülden Ökten
Perihan Gülden Ökten

Mimar

80.000 TL
1. Ödülü
60.000 TL
2. Ödülü
40.000 TL
3. Ödülü
30.000 TL
1. Mansiyon
30.000 TL
2. Mansiyon
30.000 TL
3. Mansiyon
30.000 TL
4. Mansiyon
30.000 TL
5. Mansiyon

Öğrenciler yarışmaya yardımcı olarak katılabilirler. Öğrenciler proje müellifi olamaz. Yarışmaya katılım için ilgili bölümlerden lisans mezunu olma şartı aranır.
Ekipte yer alan tüm proje müelliflerinin gerekli belgeleri tamamlaması zorunludur. Diğer tüm ekip üyeleri için (danışman ya da yardımcı) oda üyelik belgesi gerekli değildir.
Ekip katılımı için herhangi bir sayı sınırlaması bulunmamaktadır.
Yarışmaya tüzel kişilik olarak katılım mümkün değildir. Tüm başvuru belgelerinin (şartname bedeli dekontu dahil) proje müellifi ya da müelliflerinin adına olması gerekir.
Hayır. Yarışmaya, TMMOB Mimarlar Odası’nın mimar, TMMOB Peyzaj Mimarları Odası’nın peyzaj mimarı ve TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası’nın inşaat mühendisi, en az birer üyesiyle ekip olarak katılım şartı vardır.
Mimar, peyzaj mimarı, inşaat mühendisi dışındaki meslek grupları ekipte müellif olarak yer alamaz. Yardımcı ya da danışman olarak ekipte yer alabilirler.
Yarışmaya katılmak isteyenler 100 TL (Yüz Türk Lirası) karşılığında yarışmaya kayıt yaptıracaklardır. Yarışma bedeli “YENİKAPI” açıklaması ile idareye ait banka hesabına, müelliflerden birinin ismi ile yatırılacaktır. Dekont, isim ve iletişim bilgileri ile raportörlük adresine e-posta yoluyla gönderilecektir. Yarışmaya kayıt için son tarih yarışma takviminde projelerin teslimi olarak belirtilen gündür.
Yarışma katılım bedeli ekipteki bir müellif adına yatırılmalıdır. Şirket ya da ofis ismi kabul edilmez.
Yarışmaların amacı profesyonel çeşitlilik oluşturmaktır. Bir kişi farklı ekiplerde yer alamaz. Yarışmada, bir kişi bir kere ödül alır, başkasıyla birlikte olsa dahi ikinci bir ödül almışsa bu ödül hükümsüz sayılır.
Yarışmacı birden fazla proje ile yarışmaya katılabilir. Ancak yarışmada, bir kişi bir kere ödül alır, başkasıyla birlikte olsa dahi ikinci bir ödül almışsa bu ödül hükümsüz sayılır.
Projelerin teslimi basılı istenmektedir. Teslim edilecek pafta boyutu ve şekli şartnamede belirtilmiştir. Ayrıca teslim edilecek tüm çizim ve raporlar, orijinal ebatlarında, PDF veya JPG formatında USB bellek içinde dijital olarak teslim edilecektir. Kapaklarında projenin rumuzu belirtilmelidir.

1. ÖDÜL 28 – 84102

Müellifler

Ilgın AVCI, Mimar (Ekip Temsilcisi)
Alişan ÇIRAKOĞLU, Mimar
Eda EKİM YILMAZ, Peyzaj Mimarı
Efkan SOLMAZ, İnşaat Mühendisi

Yardımcılar

Batuhan KUMRU, Mimar
Aslıhan SÜCÜLLÜ, Mimar
Merve ÖZCAN, Öğrenci
Doğukan DURMUŞ, Öğrenci

2. ÖDÜL 14 – 53980

Müellifler

Eren BAŞAK, Mimar (Ekip Temsilcisi)
Seray TÜRKAY COŞKUN, Mimar
Esatcan ÇOŞKUN, Mimar
Doğuşcan ALADAĞ, Mimar
Zeynep ERAYDIN, Şehir Plancısı, Kentsel Tasarımcı
Funda BAŞ BÜTÜNER, Peyzaj Mimarı
A. Güliz BİLGİN ALTINÖZ, Mimar, Koruma Uzmanı
Elifnaz DURUSOY ÖZMEN, Şehir Plancısı, Koruma Uzmanı
Özgün ÖZÇAKIR, Mimar, Koruma Uzmanı
Gökçe Naz SOYSAL, Mimar
Metin BAŞARAN, İnşaat Mühendisi

Yardımcılar

Çağrım KOÇER, Mimar

3. ÖDÜL 5 – 97153

Müellifler

Ş. Tülin GÖRGÜLÜ, Mimar (Ekip Temsilcisi),
M. Ebru ERDÖNMEZ DİNÇER, Mimar
Burak HAZNEDAR, Mimar
F. Türköz HAZNEDAR, Mimar
Fahri CELEB, İnşaat Mühendisi
Sezgin KARAMAN, Peyzaj Mimarı

Yardımcılar

C. Mustafa ÇETİNDAŞ, Mimar
S. İlkay KAYA, Mimar
Gizem HACI, Mimar

1. MANSİYON 27 – 47582

Müellifler

Kemal BAL, Mimar
Nil BIÇAK, Mimar,
Erol KALMAZ, Mimar
Doruk Kemal KAPLAN, İnşaat Mühendisi
Gamze ALPAN, Peyzaj Mimarı

Danışmanlar

Mine BIÇAK, Arkeolog
Yardımcılar
Dilan ÖZDEMİR, Mimar

2. MANSİYON 21 – 82143

Müellifler

Recep SEMİZOĞLU, Mimar
Baran YARDIMCI, Mimar
Nergiz KOÇAK, Mimar
Damla İÇYER, Mimar
Mehmet KILIÇ, İnşaat Mühendisi
Altan ABDÜLOĞLU, Peyzaj Mimarı

Danışmanlar

Nilay KULLUK, Mimar
Yardımcılar
Ahmet TAŞ, Mimarlık Öğrencisi

3. MANSİYON 9 – 27914

Müellifler

Dilek DERMAN, Mimar (Ekip Temsilcisi)
Bünyemin DERMAN, Yüksek Mimar
Ahmet TOPBAŞ, İnşaat Mühendisi
Selin ETKİNÖZ TUNÇER, Peyzaj Mimarı

Yardımcılar

Serkan KOCABAY, Yüksek Mimar
İsmail Hakkı TUNÇAY, Mimar
Tuğman BÜBERCİ, Mimar
Hasan ÖĞÜT, Mimar

4. MANSİYON 26 – 17969

Müellifler

Sıddık GÜVENDİ, Mimar (Ekip Temsilcisi)
Cihan SEVİNDİK, Mimar
Barış EKMEKCİ, Peyzaj Mimarı
Mehmet Ali YILMAZ, İnşaat Mühendisi

Danışmanlar

Oya ESKİN GÜVENDİ, Mimar
Senem MÜŞTAK SEVİNDİK, Mimar

Yardımcılar

Rumeysa TIPIRDAMAZ, Öğrenci
Hüseyin KARAMEŞE, Öğrenci

5. MANSİYON 32 – 47213

Müellifler

Bünyamin ATAN, Mimar (Ekip Temsilcisi)
Cansu KABADAYI, Peyzaj Mimarı
Furkan ŞAHİN, İnşaat Mühendisi

Danışmanlar

Heval Zeliha YÜKSEL, Mimar
Kübra AKSOY, Mimar

Yardımcılar

Abdülkadir IRMAK, Mimar
Doğan KALAK, Mimar
Ayşe EDA YARAY, Öğrenci

İSTATİSTİKLER

  • Başvuru Sayısı: 42
  • Teslim Edilen Proje Sayısı: 35
  • Katılımcı Sayısı: 800
  • Pafta Sayısı: 206
  • Toplam Ödül Sayısı: 8
  • Toplam Ödül Miktarı: 330000 TL
  • Kolokyum Katılım Sayısı: 40
  • Yarışma Alanı m²: 37305